...een spreekcel is aanwezig

Enkele maanden geleden vonden de Buitenposters weer een nieuw telefoonboek in de brievenbus. Bijna elk adres heeft tegenwoordig telefoon en de verspreiding van de boeken zal wel huis-aan-huis gedaan zijn. Heel anders lag dit in 1915, nu 90 jaren geleden. Tegenwoordig kan men op internet raadplegen welke personen in heel Nederland destijds telefoon hadden. U kunt dus onder andere nagaan of de voorouders waren aangesloten. Het zijn anno 2005 daarom interessante gegevens, want het opzoeken heeft iets van een reis door het verleden.

Moeten wij nu tien cijfers intoetsen om iemand aan de lijn te krijgen, in die tijd was er in heel de provincie geen enkel nummer met meer dan drie cijfers. In de kleinere plaatsen kende men alleen één of twee-cijferige nummers. Ook waren er veel dorpen waar niemand telefoon had, zoals in Surhuisterveen. Hier was echter wel een hulptelefoonkantoor gevestigd. Ieder die wilde bellen kon hier naar toe gaan, want er was “eene openbare spreekcel”. Dit was ook het geval in het merendeel van de andere grotere plaatsen. In Fryslân waren er te Leeuwarden uiteraard de meeste telefoonaansluitingen, te weten 915. Kollum had ongeveer hetzelfde aantal als Buitenpost. Om te bellen van de ene plaats naar de andere, moest men aan de plaatselijke telefooncentrale vragen om de verbinding tot stand te brengen. Een echte telefoniste zorgde hier dan voor. Het duurde echter nog vele jaren voordat men iedereen rechtstreeks, dus automatisch, kon opbellen. Wie hadden hier in de regio vaak wel telefoon? Dit waren de gemeentehuizen, de zuivelfabrieken, de notarissen, de artsen en de hotelhouders. Maar heel weinig zakenlieden waren aangesloten. De telefoonlijst van het Rijkstelefoonkantoor te Buitenpost, waar de zuivelfabrieken te Twijzel en Gerkesklooster ook opstaan, zag er als volgt uit:

• 5 Bakker, P.S., winkelier en koopman
• 11 Coop. Stoomzuivelfabr. “Welgelegen”, Dhr. H. Westra, Gerkesklooster
• 9 Coop. Zuivelfabr. “Lutjepost”, kantoor
• 10 Coop. Zuivelver. “De Eendracht”, Dir. J. Veldkamp, Twijzel
• 12 Drukkerij “de Noord-Ooster”, A. H. Kalis
• 1 Gemeentehuis
• 2 Jong, B.L., Hotelhouder
• 6 Lindenhovius, G.J., Arts
• 7 Sickler, H.Th., Notaris
• 8 Velding, A., Gemeente-architect van Achtkarspelen
• 3 Ynzonides, Dr. G. Med. Doctor en Arts, Spoorlaan

Bijzonderheden:

• de winkel van P.S. Bakker zat in het huidige pand van “de Marskramer”, op de hoek Voorstraat-Stationsstraat
• de vermelde zuivelfabrieken zijn in de loop van de jaren opgeheven
• het gemeentehuis was nog gevestigd in het gebouw “Nijenstein”
• de hotelhouder runde “De Roskam”, nu Chinees Restaurant
• Buitenpost had destijds twee huisartsen, Lindenhovius aan de Voorstraat en Ynzonides aan de Stationsstraat, toen nog Spoorlaan genoemd
• Het “Post- en Telegraafkantoor” was in 1915 nog gevestigd in “het gebouw met de pilaren” aan de Voorstraat

Er zijn nog allerlei anekdotes over mensen, die vroeger telefoon kregen. Men wist nog niet hoe het werkte. Eén van de verhalen gaat over een vrouw die pas was aangesloten. Toen op een gegeven moment de telefoon overging en de persoon aan de andere kant van de lijn bij een huisgenoot die opnam naar haar vroeg, was haar eerste reactie: “moast efkes wachtsje. Ik moat eerst een skjinne skelk foar ha...”.

(tekst: Dirk R. Wildeboer - Bibu-0105)

Andere foto's:

• Een foto van een telefoonboekpagina uit 1928