Buitenpost, ’t Sierlijckste ende grootste dorp’
Groot was
mijn verbazing toen ik in Romershoven in België op bezoek was bij
mijn broer en daar in een boek uit 1650 ineens Buitenpost
tegenkwam. Het is sowieso opmerkelijk dat elke keer als ik hier ben
bij mijn familie, dit vermoedelijk het enige gezin is waar het
Fries naast het Vlaams gesproken wordt. Het artikel waarin ik
Achtkarspelen en Buitenpost tegenkwam stond in de Friesche
Vrijheidt (1650), wat gaat over de bestuur inrichting van het gezag
en de rechten in Friesland. Interessant is om te weten dat dit niet
de vroegste beschrijving is van recht en gezag in Friesland, maar
dat er stukken in het oud Friesch zijn, waarin de rechtsvorm zelfs
nog voor de Romeinse schriftelijke beschrijving van de noordelijke
regio al had plaatsgevonden. Het Fries had één van de eerste
Germaanse beschrijvingen van Recht. Het Lex Frisionum (800) onder
Karel de Grote. Friesland was te ver van de invloed van de Roomse
keizer en regelde in de praktijk het eigen bestuur en rechtspraak
tot ca 1498. Onder Napoleon werd in 1810 met de Code Penal de
rechtspraak universeel en was tot die tijd regionaal geregeld. In
de bijlage staat een korte topografische en bestuurlijke
beschrijving van onze regio. Onder meer is er de beschrijving van
de Maria kerk in Buitenpost die door de ‘ingelegerde soldaten’, in
1594 door brand werd beschadigd en daarna hersteld. Hier in
Buitenpost was er een Grietman, de voorloper van burgemeester en
deels voorloper van kantongerecht. Zijn naam was Livius (Lieuwe)
van Scheltinga. Rechtspraak in die tijd was geen sinecure. Wie geen
geld had om een boete te betalen kreeg lijfstraf. Deze werden vaak
uitgevoerd met messen, priemen, bijlen en brandijzers.
Godslastering werd vaak bestraft met het doorsteken of afsnijden
van de tong…. Bedelen of een kleine diefstal kostte je een oor of
het puntje van de neus. In oude Friese documentatie is er zelfs
sprake van een snoek, die veroordeeld werd voor de aantasting van
de visstand. Hij werd veroordeeld tot de
verdrinkingsdoodstraf!
(klik op de illustratie voor grotere versie, tekst: Douwe
Fennema, uit de Binnenste Buiten juni 2014)