Natuur aan huis

Buitenpost - daar wil je bij zijn.Met deze geinige slogan aan de entrees van ons dorp werd verwezen naar de activiteiten in het kader van de Kulturele Haadstêd 2018, zoals The silence of the bees in de Kruidhof en naar de gemeentelijke inspanningen om ons dorp, onze gemeente insectvriendelijk te maken. We hebben rond ons dorp een aantal natuurgebieden van topklasse: de Twijzeler- en Rohelstermieden. Maar, was de boodschap, ook onze alledaagse omgeving van tuin, park en bermen draagt belangrijke natuurwaarden. En gelukkig zijn er veel inwoners die in hun tuinen zoogdieren als vleermuizen en egels, vogels en insecten proberen te faciliteren.

Maar een biotoop waar weinig mensen op letten, is onze binnenruimte. En áls we er oog voor hebben, zijn we al gauw geneigd de natuur daar als overlast te beschouwen. Gaasdeuren en horren tegen vliegen en muggen, lokdoosjes met gif tegen mieren, met de stofzuiger in de weer tegen spinnen... wat niet al! We weten alleen niet half wat er verder nog met ons samenleeft. De biodiversiteit in onze huizen is onvoorstelbaar rijk. In het gemiddelde Buitenposter huis leven meer dan honderdduizend diersoorten: pissebedden, spinnen, de wereld aan insecten en insectjes, huisstofmijten, bacteriën, schimmels... Ik zie u griezelen. Een enkele keer met reden, maar meestal ten onrechte: ver-re-weg de meeste van die huisgenoten zijn goed voor ons! Zouden ze afwezig zijn, dan zou u een stuk minder gezond zijn. Er zijn een dikke honderd ‘pathogene’ (= ziekteverwekkende) soorten, de rest draagt bij aan uw welzijn.

Tot Anthonie van Leeuwenhoek in de 17e eeuw de eencelligen ontdekte, wisten we van hun bestaan niets. Hij was zo’n ongelooflijk kundige onderzoeker dat het nog meer dan anderhalve eeuw duurde vóór zijn werk uitgebouwd werd: niemand evenaarde zijn technische vaardigheden. Helaas werden onderzoekers toen uitsluitend getriggerd door een aantal pathogene soorten. Dat leidde enerzijds tot een effectieve bestrijding van een aantal vreselijke ziekten, zoals de kraamvrouwenkoorts. Maar helaas hebben wij er anderzijds het idee aan overgehouden dat ál dat ‘gespuis’ bestreden moet worden, en daar zetten we niet de geringste middelen voor in. De goeden moeten op grote schaal lijden met de kwaden. Tot ons eigen nadeel, want meer en meer wordt duidelijk dat we in onze cleane woningen veel vaker last hebben van kwalen als allergieën. In huizen waar de buitennatuur binnen kan komen, zijn we significant gezonder dan in bijvoorbeeld hoogbouwappartementen.

Onlangs is er een bijzonder interessant boek verschenen over deze onbekende huisgenoten van ons. Het is geschreven door de Amerikaanse wetenschapper Rob Dunn en is in het Nederlands vertaald onder de titel ‘Nooit alleen thuis’. Hij laat ons zien hoe soorten vanuit de hele wereld hun biotoop vinden in onze spouwen, kruipruimtes, afvoerputjes en tapijten. Hij brengt onze onwetendheid over deze materie prachtig in beeld. Hij legt uit hoe we doorgeschoten zijn in bestrijding, en nog veel te weinig weten over hoe die soorten ons ten nutte zijn én nog tot ons nut ingezet kunnen worden. Sommige zétten we al in via bijvoorbeeld fermentatieprocessen (denk aan bier en zuurkool), maar er zijn nog talloze onvermoede mogelijkheden.

Het Papiervisje, een van de zilvervisjessoorten.

Al vanaf dat ik deze rubriek startte, liep ik rond met het idee eens te schrijven over Zilvervisjes (een groep van verwante soorten die we gemakshalve allemaal met die term aanduiden). Dit boek is de aanleiding dat ook te doen. Die beestjes genieten mijn sympathie en bewondering, ik werp me graag op als hun pleitbezorger. En ja hoor, ook bij ons thuis sneuvelen de enkelingen die na de nacht in de gootsteen terecht gekomen zijn. Die ga ik echt niet buiten zetten, waar ze trouwens om zouden komen. Maar toch, wij mensen hebben als hominiden een evolutionaire geschiedenis van pakweg 1,6 miljoen jaar, nemen we de primaten als uitgangspunt dan kunnen we 60 miljoen jaar terugblikken. Zilvervisjes hebben 400 miljoen (!) jaar geschiedenis. Ze zijn de oerinsecten, en ze hebben al die tijd hun succesvolle vorm gehouden naast alle zich verder ontwikkelende insecten.

Een lijmspuiter met prooi. (@Foto: CC BY-SA 3.0)

Duizelingwekkend! Kijk ’s met die blik naar die beestjes. Het Papiervisje vreet misschien wat aan uw boeken, maar voor de rest is het volkomen onschadelijk. En mocht u denken: ‘Die vent kan me nog meer vertellen,’ koester dán het spinnetje Lijmspuiter. Dat bespuugt zilvervisjes met kleverige draadjes om ze vervolgens te grazen te nemen. De jungle in de kieren van uw huis. Buitenpost, denken ze, daar willen wij er-bij zijn!