De nacht valt nooit in slaap

De titel van deze aflevering is ontleend aan een gedicht van Chris van Geel...

POLDER
Een tekst zo mooi en helder
als in een juninacht de polder
door in de grond begraven mensen uitgedacht,
door schrikdraad en door sloot omheind.

Een reiger langs de waterkant.
Een lange slak met uitgestoken horens.
Overal onzichtbare nesten in het gras.
De nacht valt nooit in slaap.

Die ‘in de grond begraven mensen’ zijn natuurlijk onze voorouders. Maar mijn oog blijft haken bij die prachtige laatste regel. En hoe waar is die, ook in Buitenpost. Ik behoor tot de categorie mensen die licht slapen en ’s nachts vaak wakker worden. Twee uur, bijvoorbeeld. In de sloot naast ons huis kwaken groene kikkers oorverdovend hard. Het leeft nog buiten, denk ik, en ik sluimer weer in.

Meerkikker met kwaakblazen. (@foto: Sylvia Jacobi-Riepema)

Er zijn verschillende groene kikkers. In onze omgeving gaat het om de meerkikker, in hoog Nederland zijn groene kikkers meestal poelkikkers. Groene kikkers zijn echte waterkikkers, ze overwinteren wel onder in de modderbodem van onze sloten. De bruine kikker is veel meer een landkikker. Zo gauw de reproductiefase klaar is, gaan ze weer aan land, waar ze ’s winters ook tussen blad of ingegraven in zachte aarde het nieuwe seizoen afwachten. Bruine kikkers hebben één kwaakblaas in hun ‘keel’. Daarmee maken ze vrij zachte, wat knorrige geluiden. Nee, dan die meerkikkers! Twee kwaakblazen aan weerszijden van hun kop, en een herrie! Heerlijk.

Scholekster. (@foto: Sylvia Jacobi-Riepema)

Even over half drie word ik weer even wakker van scholeksters, ook wel bonte pieten genoemd... pie-iete-piete-piete-piet! Veel vogels slapen ’s nachts en houden zich stil tot de ochtendschemering. Maar bonte pieten zijn kustvogels. Aan de kust overnachten ze niet, maar ‘overtijen’ ze. Als het eb is, foerageren ze op de drooggevallen kwelders, ongeacht dag of nacht. Jonge vogels groeien vaak in het binnenland op in groepen, zo’n groep wordt wel een ‘soos’ genoemd. Ze hebben misschien het eb-en-vloed-ritme al min of meer in hun genen. Ik hoor ook een uil. Ik ken die uilengeluiden niet goed uit elkaar, maar het zal wel een ransuil zijn. Die zijn in Buitenpost op verschillende locaties aanwezig. Voor dit stukje ben ik de laatste tijd enkele keren ’s nachts met een zaklamp door mijn tuin gelopen. Vooral bij regen is er dan druk verkeer tussen de planten. Regenwormen, pissebedden, loopkevers - en vooral slakken! Wij kijken, soms zelfs met een zekere afkeer, neer op al die lagere organismen. Maar dat is overmoed. Stel: de mens sterft helemaal uit. Nou, daar zal de natuur van opknappen. Stel: alle regenwormen, pissebedden en dergelijke sterven uit. Het zou een enorme klap voor het wereldecosysteem zijn!

Er scharrelt ook een egel rond op het tegelpad. Er huizen al jaren een of meer egels onder een takkenbult achter in mijn tuin. Hij maakt wat knorrende geluiden en schiet snel tussen de hosta’s. Dat moet een luilekkerland voor hem zijn, want egels zijn gek op slakken, en slakken zijn gek op hosta’s. Daar kom ik zo nog op. Was ik hier nu niet met m’n zaklamp op tuinsafari geweest, dan had ik geen weet gehad van die egel deze nacht. Maar ’s morgens is zijn of haar aanwezigheid toch nog af te leiden uit z’n karakteristieke uitwerpselen.

Egelpoep verraadt overdag nachtelijke aanwezigheid van de egel. (@foto: Gertie Papenburg)

Die hosta’s dus. Ze zijn inheems in noordoostelijk Azië, Japan bijvoorbeeld. Veel van onze tuinplanten zijn systeemvreemd in onze Europese biodiversiteit, ze hebben geen enkele relatie met welk ander organisme dan ook. Daar doen de grote tuincentra nog ’s een schep bovenop door de planten in hun pot van neo-nicotinoïdengif te voorzien, dan worden ze niet aangetast, want dat vinden de mensen lelijk. Plant u bloemen aan ‘voor de bijen’, gaan die dood! Vergiftigt u de slakken, gaat de egel dood en de zanglijster! Wat helpt is niet te vaak nieuwe planten zoals een-jarigen kopen. Meerjarige planten die jaren in uw tuin staan, zijn vrij van gif. En wilt u per se gif gebruiken tegen de slakken, neem dan ‘ecologische korrels’ van Ecostyle. Gaan de slakken dood door ontregeling van hun spijsverteringsorganen, maar die treft dan egel en zanglijster niet.

Twee soorten hosta’s in de tuin van de auteur die fraai getuigen van hun ecologisch functioneren. (@foto: Gertie Papenburg)

Maar nog veel beter... kijk ’s anders naar slakkenvraat. Die getuigt van het ecologisch functioneren van uw tuinplant. Wat wil een mens meer?! Persoonlijk vind ik aangevreten planten ‘mooier’ dan die door gif gave exemplaren. En wordt die slakkenvraat al te gortig, probeer dan ’s andere planten, dan is uw tuin kennelijk niet de juiste omgeving voor die plant.

Als afsluiting een gedicht van Frank Koenegracht (let even op het vet dat ik heb aangebracht)...

LANDSLAKKEN
Landslakken worden nooit moe
van de langzaamheid en nooit moe alles
uit te leggen aan de machtige vooruitgang,
de snelle wolken, de grote stappen voorwaarts.
Zij vinden daarnaast nog tijd om niets omstotend
iedereen van harte te groeten,
en zij kosten haast niets.

Ze kunnen zich niet vergissen,
houden van liggende dingen, blaadjes, hout
van onbekende oorsprong en groeten u voortdurend als altijd
u duizendmaal toegenegen.