Eindejaarsplantenjacht

Hoewel ik een echte ‘plantenman’ ben, zal deze rubriek lang niet altijd over planten gaan. Maar deze maand is er toch een zekere noodzaak om weer een plantenonderwerp aan te snijden. Ik ben van plan om zo nu en dan een excursie te verbinden aan deze rubriek. Over natuur lezen is leuk, haar zelf beleven is nog leuker.

De ‘plantenclub’ FLORON organiseert dit jaar voor de vijfde keer de zogenaamde Eindejaarsplantenjacht. De bedoeling is dat men tussen 25 december en 3 januari één klokuur rondwandelt en dan speurt naar bloeiende planten. Daar kan iedereen op persoonlijke titel aan meedoen, maar er worden ook op tal van plaatsen groepsjachten georganiseerd. Er is dan een deskundige aanwezig, en wie dat leuk vindt kan ’s kijken hoe zo’n jacht gaat. Je hoeft geen specifieke plantenkennis te hebben, alleen maar interesse. Zo’n plantenjacht komt er dit jaar ook in Buitenpost. Ik licht hier de achtergronden toe.

Floristiek is onderzoek naar verspreiding van plantensoorten: welke planten komen voor, waar komen ze voor, in welke aantallen? Nederland is floristisch zo niet hét, dan toch een van de best onderzochte stukjes aarde. En dat niet alleen qua dichtheid (sinds 1989 per vierkante kilometer!) maar ook qua duur. Al meer dan een eeuw wordt hier min of meer systematisch geïnventariseerd. Dat geldt trouwens ook voor andere soortengroepen zoals vogels en zoogdieren. Al die gegevens zijn en worden verzameld in de Nederlandse Databank Flora en Fauna (NDFF), die internationaal uniek in zijn soort is.

Aantal plantensoorten per vierkante meter in Buitenpost.

In het bijgaande kaartje is de omgeving van Buitenpost weergegeven volgens de Topografische Atlas, en ik heb in twintig kilometerhokken aange- geven hoeveel plantensoorten daar gevonden zijn tussen 1990 en 2018. Zoals u ziet, zijn de aantallen zeer verschillend. Daar zijn verschillende oorzaken voor, maar u mag raden in welke vierkante kilometer ik woon :-) Ja hoor, daar kijk ik frequent om me heen... Rechtsboven ziet u ook een hok dat al die jaren kennelijk vergeten is. Terzijde: ik dank Annemieke Altena voor haar hulp bij dit kaartje!

Het aparte is: de verspreiding van plantensoorten is dus nergens zo nauwkeurig in kaart gebracht als in Nederland, maar dat maakt des te zichtbaarder wat we dan weer níet weten. Net de kilometer waarover jij informatie wilt hebben, is al decennia niet bezocht bijvoorbeeld. Zo hebben we in verband met de klimaatopwarming ineens ook meer vragen over zogenaamde fenologische patronen. Fenologie gaat over groei-en-bloeistadia in samenhang met weersverschijnselen en klimaat. Bijvoorbeeld: wanneer bloeide het eerste Speenkruid in 2018?

En zo komen we bij de Eindejaarsplantenjacht uit. Leuk om in dat drukkend-gezellige jaareinde er even op uit te kunnen: samen uitbuiken of in- dividueel een uurtje ontsnappen. En ondertussen verzamelen we toch gegevens over hoe onze flora reageert op het opwarmende klimaat. De warmste winter was 2015(-2016). Toen werden in heel Nederland tijdens de plantenjachten maar liefst 735 verschillende soorten bloeiend aangetroffen rond de jaarwisseling. Dat was opzienbarend. Ook zien we dat ‘koudebloei’ in bepaalde families veel vaker voorkomt dan in andere. Absoluut staat de composietenfamilie (met soorten als Paardenbloem, Madeliefje en diverse distels) aan top met 112 bloeiende soorten. Dat is 68% van de 165 in Nederland voorkomende composietensoorten. En als we deze plantenjachten volhouden, gaan we ook ‘reekswinst’ boeken, dan kunnen we trends zien. Meer informatie vindt u op www.floron.nl/plantenjacht.

Bronnen: illustraties Spits fonteinkruid : 1. Foto, Wikimedia Commons 2. Kaartje, Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF)