Buitenpost: peuterjuf Jikke van der Meer

...alleen een kind dat zich veilig en gewenst voelt kan zich positief ontwikkelen...

Voordat de kinderen hun cracker opeten en hun melk opdrinken, wordt in de pauze op de peuterspeelzaal eerst een liedje gezongen. Veel peuters uit Buitenpost leren dit versje op De Krobbekûle van juf Jikke. Dat is binnenkort afgelopen, want Jikke van der Meer (59) gaat 4 juli vervroegd met pensioen.

‘Een peuterspeelzaal is in Nederland een schoolachtige inrichting waar kleine kinderen van twee of drie jaar enige uren per week kunnen verblijven onder leiding van één of twee volwassenen. De inschrijving bij een peuterspeelzaal is volkomen naar eigen keuze.’ Aldus de omschrijving van Wikipedia op het internet. Of de inschrijving wel vrijblijvend blijft, is nog maar de vraag. De overheid wil tegenwoordig ook al grip krijgen op onze allerkleinsten. Voor Jikke van der Meer, die al 16 jaar verbonden is aan peuterspeelzaal De Krobbekûle aan de Schoolstraat in Buitenpost, gaan kinderen echter boven veranderingen.

Veilig en vertrouwd
“Eigenlijk alles aan peuters is leuk”, vindt Jikke. “Peuters zijn onbevangen, peuters zijn eerlijk. Het is gewoon heerlijk om met peuters te werken. Jonge kinderen zijn nog zó echt, zó puur. En het mooiste is dat ze allemaal verschillend zijn. Vaak zie je bij peuters al wie er later een leider wordt. Ik vind peuters gewoon geweldig!” Jikke ontvangt me op de peuterspeelzaal, waar ik me in een peuterbankje wurm. Ze heeft zich goed voorbereid. Als ik haar vraag wat het verschil is tussen kinderen die vroeger thuis bleven en kinderen van nu die naar de peuterspeelzaal gaan, haalt ze het Krobbe-krantsje tevoorschijn en leest ze de doelstelling van de Krobbekûle voor: ‘Door peuters in een veilige, vertrouwde en schone omgeving met gevarieerd en verantwoord speelgoed te laten spelen, wordt hun sociale, motorische en cognitieve ontwikkeling gestimuleerd.’ “Vroeger waren de gezinnen groter en de veiligheid op straat was groter”, legt Jikke uit. “Nu zijn gezinnen kleiner en kleine kinderen zijn veel binnen. Peuterspeelzalen zijn ontstaan uit de behoefte om met andere kinderen en ander speelgoed te kunnen spelen. Als een kind hier komt, speelt het meestal apart, maar op een gegeven moment gaat het met de anderen spelen. Dan krijg je dat sociale aspect. Dat is er dan al voordat ze naar de basisschool gaan. Wat bij ons voorop staat is: spelend leren en kinderen dingen aanbieden waardoor hun ontwikkeling gestimuleerd wordt.”

Sinds 2002 hebben peuterspeelzalen waar veel allochtone kinderen komen, de opdracht om via programma’s als Piramide en Kaleidoscoop vroegtijdig taalachterstand bij peuters te ontdekken. Vanaf september vorig jaar is deze werkvorm ook verplicht in Buitenpost. Is dat nou nodig, een juf ziet toch zelf wel of er iets mis is met een kind? “De gemeente Achtkarspelen heeft alleen maar geschoolde leidsters in dienst. Wij zijn allemaal bevoegd en ik denk dat je van een leidster mag en moet verwachten dat ze observeert, signaleert en rapporteert. Binnen een groep valt een kind dat afwijkt, op. Ik ga voordat een kind bij ons komt, ook altijd op huisbezoek. Dat heeft ook met veiligheid te maken. Een kind is een paar keer bij jou geweest, nu komt je even in zijn omgeving. Ouders kunnen dan ook vertellen of er iets is met het kind. Dan heb je al een beeld van het kind voordat het komt. In feite ben je de hele dag bezig om te kijken, te observeren. Dat wordt een automatisme. En als er iets mis is met de taalontwikkeling of met het gehoor, dan maak je de ouders erop attent. We zijn natuurlijk geen artsen of logopedisten, maar we hebben wel de functie en de taak om door te verwijzen. En je moet wel bedenken dat een kind de kans krijgt om zich te ontwikkelen. Niet alle kinderen ontwikkelen zich gelijk: de één praat meer en eerder dan de ander.”

De overheid wil dat de peuteropvang aansluit bij het basisonderwijs en daarom worden kleine kinderen al getoetst. Harmonisering heet dat. Orthopedagoge Sieneke Goorhuis reageerde daarop met: geef ze toch een klimrek in plaats van een toets! “Ik ben het roerend met die mevrouw eens”, reageert Jikke fel. “De invoering van Piramide heeft voor een hoop onrust gezorgd. Voor wat ik anders voor mezelf bijhield, is nu een registratieformulier en een peutervolgsysteem in de plaats gekomen. Tussen 3 en 3,5 jaar wordt een kind getoetst en dat gebeurt weer als het naar de basisschool gaat. Het goede ervan is dat er gebruik gemaakt wordt van een tutor, een extra hulp voor kinderen die uit de boot vallen. De tutor toetst alle kinderen als ze 3 jaar zijn op taalvaardigheid en daar zit een bepaalde score aan vast. Als blijkt dat een kind onder de score zit, krijgt het van de tutor extra ondersteuning. Voor de taalvaardigheidstoets en het peutervolgsysteem vragen wij de ouders eerst om toestemming. Die krijgen we meestal wel, maar ze hebben het recht om het niet te doen.”

Zandbak of piramide
Hoewel Jikke niet negatief over de laatste onderwijsontwikkelingen wil praten, is tussen de regels door te merken dat ze er wel moeite mee heeft. Een klein beetje ‘burgerlijke ongehoorzaamheid’ is haar dan ook niet vreemd. “Piramide is ontwikkeld voor allochtone kinderen die vier dagdelen per week naar school gaan, wij halen daar bepaalde thema’s uit. Maar als het voorjaar is, werken wij over het voorjaar. En als het sneeuwt, gaat daar alles voor opzij. De tijd die aan een kinderverjaardag wordt besteed, gaat ook van het volgen van het programma af. Mijn uitgangspunt is: alleen een kind dat zich veilig en gewenst voelt, kan zich positief ontwikkelen. En met veilig bedoel ik dat het kind zich bij mij veilig voelt en de omgeving moet veilig zijn. Dat heeft ook te maken met scherpe punten, met de keuze van de verf. En als aan die voorwaarden is voldaan, gaat het kind zich ontwikkelen en dat moet jij gaan stimuleren. Daarom kan ik niet zonder de hulpleidsters en stagiaires. Die zijn goud waard.” Een dieptepunt in haar werk noemt Jikke dat afgelopen winter de grote zandbak er in het kader van Piramide eruit moest. De ruimte wordt nu voor iets anders gebruikt. Er kwam een zandtafel voor in de plaats, maar die haalt het niet bij de zandbak. Alle oude potten en pannen die Jikke mee had genomen, konden weer mee terug naar huis.

Dertig jaar geleden bracht Jikke zelf haar oudste dochter voor het eerst naar de peuterspeelzaal. “Het huilen stond me nader dan het lachen. Dus je weet ook wat ouders voelen als ze hun kind bij ons brengen. Wat van jou is, vertrouw je toe aan iemand anders. Daar moet je wel goed mee om gaan. Onze oudste kleinzoon van bijna drie zit ook op de peuterspeelzaal en zijn moeder zit zelfs in het bestuur. Peuterspeelzaalwerk is tegenwoordig niet meer weg te denken. We worden voor vol aangezien. Het is haast ondenkbaar dat er in een plaats geen peuterspeelzaal is. Wat begonnen is als het verlengde van de huiskamer, wordt steeds meer een periode van voorbereiding op de basisschool. Er zijn bijna geen problemen meer met kinderen die naar de basisschool gaan. Dat is het voordeel dat ze hier geweest zijn. Dat ze weten wat luisteren is naar en delen met elkaar. Ze worden assertief en leren hun eigen problemen oplossen.”

Mooi weer
Tijdens ons gesprek worden we een paar keer gestoord, maar dankzij Jikke’s flexibiliteit raken we niet van ons onderwerp af. Een goede eigenschap als je juf bent. Ze is enigszins verbaasd als ik over haar drie pleegkinderen begin. Als ik naar haar motivatie (en die van haar man) vraag om die verantwoordelijkheid op zich te nemen, antwoordt ze: “Dat zat er gewoon in. Ik kom uit een groot gezin. Mijn man en ik kregen twee kinderen. Toen we buiten woonden kwamen er vaak nichtjes en neefjes, of vakantiekinderen. En zo rol je erin en word je pleegouders. Ik geniet van kinderen.” Tijd voor hobby’s had ze nauwelijks. Dat wordt straks wel anders. “Het eerste wat ik straks ga doen, is een computercursus volgen. Ik kan sms’en met mijn kinderen, maar ik wil ook met ze mailen. En ik hoop meer tijd te hebben voor lezen en knutselen. We wonen nu sinds twee jaar in Leeuwarden en het reizen vind ik geen probleem. Ik geniet nog vreselijk van die kinderen. Maar er komen ook veel dingen bij kijken, zoals Piramide. Ik vroeg me af: heb ik daar de energie nog wel voor. Ik merk dat ik op ben na een dag werken. Ik ga nog zo met de kinderen op de glijbaan, maar je ervaart toch dat je ouder wordt. Werken met kinderen, daar krijg je veel voor terug. Maar het neemt ook veel energie. Dat geef ik eerlijk toe. Ik heb nog geen moment spijt gehad van mijn besluit om te stoppen, het is goed zo.”

Met het afscheid van juf Jikke wordt ook een tijdperk afgesloten. Samen met juf Tiny vormde ze jarenlang het gezicht van de peuterspeelzaal in Buitenpost. Een nieuwe generatie neemt het stokje over. En mocht Jikke tijdens een regenbui heimwee krijgen naar haar peuters, dan moet ze maar denken aan de uitspraak van de peuter die geen jas aan wilde bij het buitenspelen: ik ben mooi weer. Dan is het toch net of de zon weer gaat schijnen?

(Bibu-05-07)